"Je moet de buurt in duiken om de polsslag van de omgeving te voelen."

Mieke: “Als ik aan een nieuw project begin, probeer ik altijd om in het begin de omgeving zo goed mogelijk te doorgronden. Dat lukt niet achter je bureau. Ik ga echt de buurt in. Ik spreek mensen aan, ik vraag aan hen met wie ik zeker moet praten. Zo duik je steeds dieper die lokale gemeenschap in.”

“De omgeving is geen abstract gegeven. Het is geen kaart, geen plan of geen verzameling van foto’s. Voor mij wordt een omgeving na een tijdje een verzameling van gezichten. Een verzameling van mensen. Allemaal met hun eigen belangen, hun eigen standpunten, hun eigen geschiedenis, hun eigen emoties. Ik wil een omgeving tot leven wekken.”

Moniek: “Veel opdrachtgevers willen zo snel mogelijk naar de uitvoering. Ze willen graag snel een informatiebijeenkomst of een artikel in de krant. We zijn bij Connect ook van de uitvoering, maar nooit zonder daar eerst grondig over na te denken. ‘Wie is nu precies de omgeving?’ Het heeft geen zin om een informatieavond te organiseren als je de omgeving niet eerst in kaart hebt gebracht. We plotten die dan vooraf op twee assen. Hoeveel impact heeft het project op mensen, bedrijven, verenigingen,… in de omgeving? En omgekeerd: hoeveel invloed hebben zij op het project?”

Mieke: “Je moet de omgeving in de ogen kijken. Bij het project Noord-Zuid Limburg hadden we een standje op het Festival van de Grote Baan in Houthalen-Helchteren, we bemannen het infopunt een paar dagen per week,… Mensen kennen ons ondertussen en zijn ons beginnen vertrouwen. Dat moet groeien. Zeker in België, waar mensen zelden meteen het achterste van hun tong laten zien. De eerste oppervlakkige gesprekken over koetjes en kalfjes worden nadien een echte dialoog. Je moet luisteren naar de polsslag van de omgeving.”

Moniek: “Dat was een grote uitdaging tijdens de coronacrisis. Het motto ‘Iedereen is welkom’, dat viel plots weg. Als die spontane ontmoetingen niet meer kunnen, wordt het lastiger om mens en omgeving met elkaar te verbinden. Wantrouwen wegnemen en aan vertrouwen bouwen, lukt veel beter als je elkaar ook echt in de ogen kunt kijken.”

Oude wonden

Moniek: “Ik werk voor Energie A16 in West-Brabant. Daar komen 28 windmolens, een kwart van de opbrengst vloeit terug naar de omgeving. Er zijn heel veel belanghebbenden bij dat project betrokken: vier gemeenten, de provincie, wijk- en dorpsraden, de ontwikkelaars van de windmolens, de omwonenden. Ik schat dat meer dan de helft van mijn werk naar die omgeving gaat. Een voorbespreking hier, een overleg daar, het beantwoorden van een vraag, het afstemmen van een boodschap, een informeel gesprek tussendoor.”

“Het is fijn dat onze opdrachtgever me daar de nodige ruimte voor geeft. Want dat zijn uren die misschien niet onmiddellijk zichtbaar rendement opleveren, maar die wel ontzettend belangrijk zijn. Een hecht netwerk en sterke vertrouwensbanden leveren op de langere termijn een grote return op. Je handelt dan als netwerk op basis van een logisch verhaal. En dat is een belangrijke bouwsteen voor vertrouwen in de verdere omgeving, onder omwonenden. ”

Mieke: “We worden nu ingeschakeld om verwervingsgesprekken te organiseren en te begeleiden. Dat is waarschijnlijk het allermoeilijkste in ons vak. Je weet vooraf niet hoe mensen zich voelen. Je hebt mensen die daar zakelijk naar kijken en nieuwe kansen zien. Je hebt ook mensen waar je binnenwandelt en een vat vol rauwe emoties opent. Mensen kunnen sterk emotioneel verbonden zijn met de plek waar ze wonen, en dan vooral met wie ze er wonen. Soms is een woning of een grond al generaties lang eigendom van dezelfde familie. Empathie is levensbelangrijk bij zulke gesprekken. Die empathie kan je maar opbrengen als je de omgeving door en door kent. En als je de tijd neemt voor het echte gesprek. ”

Moniek: “Je gaat een plek nooit op dezelfde manier leren kennen als iemand die er al dertig jaar woont. Dat hoeft vaak ook niet. Je moet vooral ophalen wat leeft rond jouw specifieke project. Ik ken ondertussen heel veel mensen in de omgeving van Energie A16. Zo kwam ik te weten dat er nog best wat oud zeer leeft. De aanleg van de snelweg en de HSL-lijn bijvoorbeeld. Participatie was toen in Nederland nog veel minder gebruikelijk en is misschien ook niet op de beste manier aangepakt. Dan kan je zeggen: ‘Ach, dat is een eeuwigheid geleden.’ Maar als je ontdekt dat die oude wonden nog niet geheeld zijn en zelfs doorgegeven zijn aan een nieuwe generatie, dan kan je dat niet negeren. Dan moet je daar iets mee.”

Oog voor de stille meerderheid

Mieke: “Ik ga de mensen met de meest uitgesproken meningen daarbij niet uit de weg, ik zoek ze juist op. Een heel boos iemand is ook vaak een heel betrokken iemand. Het is gemakkelijk om zo iemand weg te zetten als een verzuurde inwoner of om je persoonlijk aangevallen te voelen. Ik vind het interessanter om op zoek te gaan naar de reden waarom die persoon zo boos is. En om te kijken of die boosheid misschien wel gedeeld wordt door een grotere groep mensen.”

Moniek: “Tegelijkertijd is het onze rol om ook de stille meerderheid te bereiken. Het is niet eerlijk tegenover die mensen als er alleen aandacht is voor de mensen die het hardst roepen. Iedereen moet minstens de kans krijgen om zijn of haar stem te laten horen. We moeten in de hele omgeving dus voldoende oog hebben voor de stille meerderheid en ons niet laten verblinden door de uitersten. We moeten die oefening volledig maken. We moeten eigenlijk continu checken of we alle kijklijnen in een omgeving mee aan tafel hebben.”

“We zijn allemaal mensen. Natuurlijk ben ik ook wel eens geneigd om het eens te zijn met persoon X of standpunt Y. Maar daar moet je als communicatieadviseur wel afstand van kunnen nemen. Ik ben geen scherprechter. Ik ben een verbinder. Een facilitator.”

Mieke: “Wat we daarbij ook proberen, is die verschillende perspectieven te verbinden. ‘Probeer ook eens aan X te denken of ga eens in gesprek met Y.’ De andere partij uitdagen om de volledige omgeving voor ogen te houden, niet alleen het eigen belang. Wat goed is voor jou, is dat niet noodzakelijk ook voor iemand anders. Of omgekeerd. Het is onze opdracht om de helikopterblik op de omgeving te bewaren.”