Een goed participatietraject of omgevingsdialoog zit vol lastige dilemma’s. In deze blog reflecteert communicatie-expert Guido Rijnja op het participatiedilemma ‘Schets je een droombeeld óf gooi je de sh*t op tafel?’ en op dilemma’s in het algemeen. Je leest het dilemma hier. 

Waarom moet ik bij lezing van de blog aan Mart Smeets denken? Daar staat de wielrenner, nauwelijks bekomen van de topprestatie, en daar komt-ie: ‘Wat gaat er door je heen’?’. De vraag welt steeds op, overigens, als ik hoor of lees hoe we het beste kunnen omgaan met dilemma’s. Elke keer weer ben ik geraakt door wat er op het moment van een topprestatie – laten we ons werk gewoon maar zo noemen – in een professional gebeurt. Want de keuze of je een droombeeld schetst of de sh*t meteen op tafel gooit kent niet alleen een inhoudelijke kant. Veel meer prangt de persoonlijke dimensie: hoe kom je nou tot zo’n beslissing over wat het goede is?  

Ik heb er onderzoek naar gedaan. In 2012 promoveerde ik op een proefschrift waarin ik stilstond bij wat je de persoonlijke hefbomen kunt noemen voor het aangaan van een lastige kwestie, kluif, dilemma of hoe je het ook wilt noemen. Zie www.genietenvanweerstand.nl; de titel verwijst naar de uiteindelijke conclusie: ik zag in de praktijk steeds weer mensen op staan die het als een spel benaderden. Ze vonden het niet zomaar leuk (wat iets is dat zich in je hoofd afspeelt), nee ze genieten, en dat speelt zich intenser en lager in je lijf af: in je hart en in je buik. Het zijn meer de pathos en de ethos die hun werk doen, dan de logos, zou Aristoteles hebben gedacht.

Wat zijn dan die hefbomen om genotvol een dilemma tegemoet te treden? Ik kwam er op zes: lees ze op de site, ik pik er hier drie uit. Waarvan ik hoop dat ze je steun bieden bij het maken van die afweging. De eerste is je kijk op werk. Dat leerde ik van Richard Sennett onder meer, die dat prachtige boek ‘De Ambachtsman’ schreef. Je hebt mensen met een baan, met een carrière en een roeping, schreef hij: en die met een roeping lusten wel pap van dilemma’s. Dat wordt bevestigd in arbeidsmarktonderzoek: een belangrijk motief om bij de overheid te gaan werken, is dat je van problemen houdt. Ja, je wilt ze oplossen natuurlijk, maar het begint met een wil om te puzzelen.

Hefboom twee: sociale steun. Toen ik eens met Job Cohen, de oud-burgemeester, sprak over wat  bestuurders en ambtenaren beweegt om ongemak niet uit de weg te gaan, riep hij: ‘Er op af!’. Drie, vier keer herhaalde hij het, om het begrip kracht bij te zetten. Toen ik hém de Mart Smeetsvraag stelde, noemde hij de mensen om je heen, thuis en vooral collega’s: zien zij hoe je wikt en weegt, en spreken ze je op tijd aan als je de boel voor je uitschuift? Dat kan ook een secretaresse zijn, mensen die jou zien staan.

Weten hoe de hazen lopen: dat ontdekte ik als derde professionele troef. Het maakt nu eenmaal uit of je als ambtenaar politieke bestuurders doorhebt. En omgekeerd: zie je waar de ander naar verlangt? ‘Iemand die ergens tegen is, is ook ergens voor’, leerde ik uit het werk van de filosoof Emmanuel Levinas. Zo zie ik wel eens communicatieadviseurs zuchten als ‘hun’ wethouder de korte termijn successen zoekt en in de krant wil staan: is dat wel effectief? Ja, dat is altijd effectief, want een politicus moet zichtbaar en aanraakbaar zijn, dat vertegenwoordigt een waarde in zichzelf. 

Dealen met dilemma’s: we ontkomen er niet aan als we bij of voor de overheid aan de slag gaan. De overheid is nu eenmaal voor wat over is, en wie handelt in schaarste, staat voortdurend voor afwegingen. Daar kun je het beste van genieten, en wat ís het leuk te achterhalen hoe dat werkt: bij jezelf en de mensen om je heen. ‘Dilemmalogica’ doopte ik het in het Haagse de kunst om de spreekwoordelijke doorwaadbare plaatsen te ontdekken bij wat zich voordoet als dilemma, maar dus vaak een dieperliggend verlangen ontbloot. Waarover misschien een andere keer. Geniet ze!

Guido Rijnja is adviseur communicatiebeleid bij de Rijksvoorlichtingsdienst. 
  

Het tweede participatiedilemma 'Starten met een blanco blad óf met een projectplan onder de arm?' lees je hier.


  

Meer weten over deze inspiratie?

Neem contact op met Tessa